de AFRIKANER WEERSTANDSBEWEGING
bibliografie
in het kielzog van de Boerenoorlog (1899-1902) beleefden de arme en grotendeels landelijke Afrikaners van het huidige Zuid-Afrika een etnische ontwaking, met name wat betreft aspecten van taal, religie en onderwijs. Het was in eerste instantie ook grotendeels een anti-Engelse beweging. In mei 1918 vormde een groep van veertien blanke mannen in Johannesburg een organisatie genaamd “Jong Suid-Afrika.”Op 5 juni werd deze losse organisatie herschikt als de Afrikaner Broederbond (AB), die tot doel had Afrikaners samen te brengen en hun belangen te dienen. De oprichting van de AB maakte duidelijk dat alleen Afrikaners—in feite alleen “super-Afrikaners”—uitgenodigd zouden worden om zich bij de groep aan te sluiten. Na verloop van tijd, het lidmaatschap impliceerde religieus conservatisme, taalkundige prioriteit, en raciale vooroordelen. Jongeren, vooral studenten, werden in de kudde gebracht via een junior geheim genootschap, de Ruiterwag.Om hun doelen beter te bereiken werd de AB in 1924 een geheim genootschap, en voortaan was het lidmaatschap alleen op uitnodiging. Als front gebruikte het geheime genootschap de Fak (Federatie van Afrikaanse culturele organisaties), opgericht in 1929. De AB-leiding had duidelijk hun rol in Zuid-Afrika geconceptualiseerd. Op het Bondcongres in augustus 1932 verklaarde de voorzitter van de Uitvoerende Raad, : “Na de culturele en economische behoeften zal de AB aandacht moeten besteden aan de politieke behoeften van ons volk … het doel moet een volledig onafhankelijke echte Afrikaanse regering voor Zuid-Afrika zijn” (du Toit 1976, p. 116). Daartoe steunde de AB heimelijk de HNP (United National Party) Onder Daniel Francois Malan, die de partij leidde naar de overwinning bij de algemene verkiezingen van 1948. Ondertussen rechtvaardigden AB-leiders binnen de kerk het politieke beleid van de apartheid door selectief gebruik te maken van bijbelteksten.
In 1965, Brian M. du Toit publiceerde Beperkte lidmaatskap, de eerste exposé van de AB. Hij wijst erop dat vroege leden prominente posities bekleedden in de Afrikaanse kerken, onderwijsinstellingen en in de steeds belangrijker wordende Industrie-en zakenwereld. AB-leden leken en klonken als hun buren, maar hun verborgen agenda en vooroordelen stonden altijd bovenaan in hun waarden en beslissingen. Jan Hendrik Philippus Serfontein legt in zijn studie Brotherhood of Power (1978) uit dat “Voor een Afrikaner die de Broederbond misloopt of tegenwerkt, de prijs verschrikkelijk is—totale excommunicatie. Hij zal worden verbannen uit de Afrikaner samenleving, en een man in het bedrijfsleven wordt geconfronteerd met economische vernietiging ” (p. 11). Alle personen in leidinggevende posities, vooral die in de politiek, waren AB-leden.De grootste uitdaging voor de leiders van Zuid-Afrika betrof de multi-etnische bevolking. Vanaf 1948 was D. F. Malan in staat om de Indiase vertegenwoordiging in het Parlement te voorkomen. In 1958 introduceerde de nieuwe premier, Hendrik F. Verwoerd, een steeds strenger beleid inzake geografische scheiding van” tribale “thuislanden (aangeduid als” Bantustans”), terwijl een beleid van woonscheiding (voor zwarten die in witte gebieden werken) werd gebruikt om sociaal contact te voorkomen. Wetten over bevolkingsregistratie, miscegenatie, gemengde huwelijken en andere kwesties waren duidelijk gebaseerd op huidskleur. Als een politiek residu van meer verlichte en liberale dagen,” gekleurde ” mensen bleven op de stemrollen in de provincie Kaap. Toen alle overblijfselen van gekleurde vertegenwoordiging in het Parlement werden verwijderd onder premier John Vorster, was de AB echter extatisch.Een van de best bewaarde geheimen, en een van de krachtigste instrumenten voor het nastreven van de idealen van de AB, was een systeem van geheime waakhond comités. Elke commissie bestond uit specialisten in een bepaald vakgebied of beroep, en de AB had dus de vinger aan de pols van Zuid-Afrika. De AB leidde via de overheid een steeds isolationistischer nationaal beleid. Wat begon als een anti-Engelse culturele organisatie werd geleidelijk exclusionist als een geheim genootschap dat instrumenteel was in het geleidelijk inluiden van totale apartheid in Zuid-Afrika. Zwarten werden alleen getolereerd in “witte gebieden” als arbeiders, en kleurlingen en Indianen hadden hun eigen woonwijken. De rest van Zuid-Afrika zou toebehoren aan blanken, met name de Afrikaners onder leiding van de AB.Toen het op ras gebaseerde beleid dat voortkwam uit de apartheid in Zuid-Afrika tot bloei kwam, werd het steeds meer uitgedaagd door mensen met meer democratische gevoelens. Dit omvatte organisaties die de vier “raciale” groepen vertegenwoordigden, waaronder het African National Congress, dat zwarte Afrikanen vertegenwoordigde. Sommige Afrikaners in leidinggevende posities hadden heimelijk een ontmoeting met ANC-leden buiten Zuid-Afrika. Als reactie hierop ontstonden een aantal extreem-rechtse organisaties, die allemaal gericht waren op het behoud van een blanke samenleving in een aparte geografische regio. Onder hen de Afrikaner Weerstandsbeweging (awb, opgericht in 1973); Vereniging van Oranjewerkers (organisatie van Oranje arbeiders, 1980); Afrikanervolkswag (Afrikaner People ‘ s Guard, 1984); Blanke Bevrydingsbeweging (1985); Boere-Vryheidsbeweging (1989); en Boerestaat (1990). Elk van deze bewegingen had grandioze ideeën over het bestendigen van een wit Zuid-Afrika, of op zijn minst het behouden van witte etnische enclaves in een toekomstig Zuid-Afrika onder meerderheidsheer. Sommigen verklaarden zich bereid de wapens op te nemen om hun claims te verdedigen.De AFRIKANER Weerstandsbeweging(AWB) werd in 1973 opgericht als een geheim genootschap in Heidelberg (Transvaal) door Eugene Terre Blanche en enkele vrienden. In 1979 hebben ze de geheimhoudingscomponent opgegeven om een grotere impact te krijgen. Deze semi-militante, ultraconservatieve extremistische groep vormde in 1980 de Blanke Volkstaat partij en begon te werken aan het ideaal van een blank vaderland. Sommige leden vonden dat ze geen politieke invloed hadden en ontbonden de partij in 1982 en sloten zich aan bij twee rechtse politieke partijen, de Herstigte Nasionale Party (HNP) en de Conservatieve Partij (CP). Maar de awb beweging ging door.Een vleugel van de beweging, de Stormvalke (Storm Falcons) diende als een militaire groep, en na verloop van tijd werden ze vervangen door het in kaki geklede Wenkommando. De AWB opereerde via kleine burgerwacht cellen, genaamd Boere-Brandwag, bestaande uit zeven tot tien leden. In 1990 eiste de beweging ongeveer 150.000 actieve supporters op, maar slechts 15.000 geregistreerde leden.Andere rechtse woordvoerders kenmerkten de AWB als een emotionele groep die was opgebouwd rond de persoonlijkheid van Eugene Terre Blanche, die de meest emotionele en dynamische spreker op het politieke toneel was. Carl Boshoff (voormalig voorzitter van de Afrikaner Broederbond en leider van de Vereniging van Oranjewerkers) vertelde deze schrijver in augustus 1990: “het is een glorieuze ervaring om hem te horen spreken … maar zijn plan is onuitvoerbaar.”De meeste woordvoerders van andere groepen waren het erover eens dat zijn plannen, namelijk de oprichting van een volkstaat met de Transvaal, de Oranje Vrijstaat en de Republiek Vryheid (dit verwijst naar de zogenaamde Nieuwe Republiek gevormd in 1884 in Noord-Natal) een complete illusie waren.
de awb-vlag lijkt op een hakenkruis. Terre Blanche ontkende het verband met het nazisme of met een antichrist-symboliek van drie zessen, en benadrukte dat het een pro-Christus-configuratie van drie zevens is. De vlag en de beweging, zo beweerde Terre Blanche, dienden om conservatieve Afrikaners te galvaniseren. In feite zou de CP niet de officiële oppositiepartij zijn geweest zonder steun van AWB. In ieder geval, zo beweerde Terre Blanche, waren de CP parlementariërs allemaal leden van de AWB. Zij verzetten zich tegen het “weggeven” van het land door President De Klerk aan Nelson Mandela en het ANC.Terre Blanche ‘ s racistische uitlatingen en behandeling van zwarten die op zijn en andere boerderijen in de regio Ventersdorp (West Transvaal) werkten, leidden vaak tot politieoptreden en confrontaties. Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf voor poging tot moord op een zwarte bewaker. Hij verkreeg zijn vrijheid in juni 2005.
net als alle andere politieke partijen en bewegingen werd de AWB geleidelijk opgeheven. Ultraconservatieve sentimenten blijven in het nieuwe Zuid-Afrika hangen en komen tot uiting in oppositieorganisaties.
zie ook Apartheid.
bibliografie
Booysen, Hercules. 1985. Dinamiese Konserwatisme. Pretoria: Oranjewerkers Promosies.
du Toit, Brian M. 1965. Aantal Toiletten: 2 Kaapstad: John Malherbe.
———. 1976. Configuraties van culturele continuïteit. Rotterdam: A. A. Balkema.
———. 1991. “Extreem rechts in de huidige Zuid-Afrikaanse politiek.”Journal of Modern African Studies 29 (4): 627-667.
Lubbe, W. J. G., ed. 1983. Witman, Waar is jouw Tuisland? Pretoria: Oranjewerkers Promosies.
Serfontein, J. H. P. 1978. Broederschap van macht. Bloomington: Indiana University Press.
Wilkins, Ivor en Hans Strydom. 1978. De Super-Afrikaners: Inside The Afrikaner Broederbond. Johannesburg: Jonathan Ball.
Zille, Helen. 1988. “The Right Wing in South African Politics.”In a Future South Africa: Visions, Strategies, and Realities, edited by Peter L. Berger and Bobby Godsell. Cape Town: Human & Rousseau.
Brian M. du Toit