dwa lata po słynnej owcy Dolly przyjdzie na świat, stając się pierwszym ssakiem sklonowanym z klatki dorosłego zwierzęcia, Rada Europy zatwierdziła pierwszy międzynarodowy standard zakazujący klonowania ludzi. Było to 12 stycznia 1998 r., a protokół został podpisany tego samego dnia przez dziewiętnaście krajów.
minęło już dwadzieścia lat, a klonowanie ludzi jest nadal niedozwolone w większości krajów na świecie, chociaż jest badane przy użyciu innych metod technologii zgodnie z zasadami każdego państwa. Nowe techniki edycji genów, takie jak CRISPR Cas / 9, zmuszają kraje do ponownego rozważenia swoich praw bioetycznych: czy nadszedł czas, aby umożliwić klonowanie ludzi?
czerwone linie kontra ludzkie klony
kiedy mówimy o klonowaniu, rozróżniamy naturalne i sztuczne. Pierwszy występuje w niektórych roślinach lub bakteriach, które wytwarzają genetycznie identyczne potomstwo, a także u monozygotycznych braci bliźniaków (płód tego samego zapłodnionego jaja) z zasadniczo tą samą informacją genetyczną
jeśli chodzi o sztuczne klonowanie, występują one w trzech typach: genowym, reprodukcyjnym i terapeutycznym. W genie najczęściej stosowanym przez naukowców kopiowane są geny lub segmenty DNA. W reprodukcyjnym całe zwierzęta rozmnażają się, podobnie jak w przypadku Dolly, natomiast w terapeutycznym uzyskuje się je przez klonowanie embrionalnych komórek macierzystych w celu wytworzenia tkanek, które mogą zastąpić uszkodzone inne.
„ogólnie rzecz biorąc, kraje zajmujące się klonowaniem zakazały leczenia reprodukcyjnego”, mówi Timothy Caulfield, dyrektor badań w Instytucie Prawa Zdrowia Uniwersytetu Alberty (Kanada) W Openmind. W ramach tej techniki zaznaczono czerwone linie dotyczące replikacji ludzi, ale nie zwierząt. Rzeczywiście, po Dolly sklonowano więcej gatunków, takich jak cielęta, koty, jelenie, psy, konie, woły, króliki lub szczury.
sprawa południowokoreańskiego Hwang Woo-suka, który opublikował badanie w czasopiśmie Science w 2004 r., w którym twierdził, że po raz pierwszy sklonował ludzkie zarodki, trafiła do sądu. Oprócz naruszenia prawa bioetycznego swojego kraju, naukowiec został oskarżony o oszustwo, zniekształcając zarówno procedury, jak i dostarczone dane. Wydalony z Uniwersytetu w Seulu w Korei Południowej został skazany na dwa lata więzienia, ale ostatecznie był monitorowany przez trzy lata.
wewnątrz i na zewnątrz granic
wspólnym mianownikiem krajowych i międzynarodowych norm zakazujących klonowania ludzi jest pojęcie ludzkiej godności, które zdaniem Timothy ’ ego Caulfielda należałoby lepiej przeanalizować i zdefiniować. W badaniu przeprowadzonym wspólnie z Seanem Pattinsonem z Durham University (Wielka Brytania) obaj zbadali ustawodawstwo dotyczące rozwoju embrionów ludzkich zarówno w celach reprodukcyjnych, jak i nie reprodukcyjnych w trzydziestu krajach (w tym w Stanach Zjednoczonych, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii).
chociaż istnieje jednomyślna praktyka zakazu klonowania zarodków do celów reprodukcyjnych, w innych celach nie wszystkie kraje temu zapobiegają. Dzieje się tak w Ameryce, gdzie zezwalają na to niektóre stany, takie jak Kalifornia, lub w Wielkiej Brytanii.
” istnieją prawdziwe obawy dotyczące bezpieczeństwa związane z klonowaniem reprodukcyjnym, które wyraźnie uzasadniają jego regulację, ale większość debat politycznych koncentrowała się na słabo zdefiniowanych kwestiach dotyczących godności człowieka, utowarowienia i determinizmu genetycznego”, mówi Caulfield, który jest również profesorem prawa zdrowia i Polityki.
oprócz przepisów krajowych istnieją inne przepisy międzynarodowe, takie jak protokół Rady Europy, który wszedł w życie w 2001 r.i zakazuje „jakiejkolwiek interwencji mającej na celu stworzenie osoby genetycznie identycznej z inną, żywą lub martwą”.
ze swojej strony UNESCO przyjęło w 1997 r.Powszechną Deklarację w sprawie genomu i Praw Człowieka, w której wyraża również swój sprzeciw wobec klonowania ludzi do celów reprodukcyjnych, ale nie jest wiążąca.
„w 2015 r. Międzynarodowy Komitet BIOETYCZNY UNESCO opracował raport z zaleceniem, w którym wezwał państwa i rządy do opracowania na arenie międzynarodowej prawnie wiążącego dokumentu dotyczącego zakazu klonowania ludzi do celów reprodukcyjnych”, cytuje OpenMind Adele Langlois, starszy wykładowca Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie w Lincoln w Wielkiej Brytanii.
biomedycyna przyszłości
postępy w technologiach edycji genów i medycynie regeneracyjnej, które w niektórych przypadkach wykorzystują lub łączą techniki klonowania, wyprzedzają prawa bioetyki.
w Wielkiej Brytanii zespół naukowców mógł genetycznie edytować ludzkie zarodki za pomocą technologii CRISPR/Cas9, tak jak zrobił to latem ubiegłego roku amerykański zespół kierowany przez Shuhrata Mitalipova. Ten naukowiec uzyskał już w 2013 r.ludzkie embrionalne komórki macierzyste poprzez klonowanie terapeutyczne, co otworzyło drzwi do opracowania nowych tkanek dla samego pacjenta.
„jeśli technologia ewoluuje w taki sposób, aby można było rozwiązać problemy bezpieczeństwa, zasady zakazujące klonowania w celu reprodukcji człowieka mogą zostać zmienione”, powiedział Langlois.
Pattinson uważa, że jeśli technologia transferu jądrowego (przeniesienie jądra komórki do komórki jajowej bez jądra) stanie się tak bezpieczna, jak w przypadku zapłodnienia in vitro, wówczas przepisy zakazujące klonowania reprodukcyjnego staną przed poważnym wyzwaniem.
co powiedzą nowe pokolenia? Na lekcjach prawa, których Caulfield uczy na Uniwersytecie w Albercie, studenci debatują, czy zakazać klonowania reprodukcyjnego. Chociaż większość zawsze opowiadała się za jego zakazem, w ubiegłym roku wszyscy uważali, że powinno to być dozwolone, „ale musi być dokładnie uregulowane” – mówi profesor.
Laura Chaparro
@laura_chaparro