Karol V Francji

Karol V mądry

poprzedzony

Jan II

następca

Karol VI

dane osobowe

urodzony

21 stycznia 1338
Vincennes, Francja

zmarła

16 września 1380 (w wieku 42 lat)
beauté-sur-Marne, Francja

małżonek(małżonkowie)

Joanna z Burbonów

religia

katolicyzm

Karol V (21 stycznia 1338 – 16 września 1380), zwany mądrym (fr. „le Sage”) – monarcha z rodu Walezjuszy, który rządził jako król Francji od 1364 do swojej śmierci.

w 1349 roku, jako młody książę, Karol otrzymał od swojego dziadka króla Filipa VI prowincję Delfiny, aby rządzić. To pozwoliło mu nosić tytuł „Delfin” aż do koronacji, która widziała włączenie Delfin do korony ziem Francji. Od tej daty wszyscy spadkobiercy Francji nosili tytuł Delfina aż do koronacji.

Karol został regentem Francji, gdy jego ojciec Jan II został pojmany przez Anglików w bitwie pod Poitiers w 1356 roku. Aby zapłacić okup, Karol musiał podnieść podatki i radzić sobie z wrogością szlachty pod wodzą Karola złego, króla Nawarry; opozycją francuskiej burżuazji, która była kierowana przez posiadłości-generała pod wodzą Etienne ’ a Marcela; i z chłopskimi rewoltami znanymi jako Jacqueries. Karol pokonał wszystkie te bunty, ale aby uwolnić ojca, musiał zawrzeć traktat w Brétigny w 1360 roku, w którym porzucił duże części południowo-zachodniej Francji na rzecz Edwarda III i zgodził się zapłacić ogromny okup.

Karol został królem w 1364 roku. Z pomocą utalentowanych doradców znanych jako Marmousets, jego umiejętne zarządzanie królestwem pozwoliło mu uzupełnić Królewski skarb i przywrócić prestiż rodu Walezjuszy. Założył pierwszą stałą armię płaconą regularnymi pensjami, która wyzwoliła ludność francuską z kompanii routiers, którzy regularnie plądrowali kraj, gdy nie byli zatrudnieni. Dowodzona przez Bertranda du Guesclina armia francuska była w stanie odwrócić losy wojny stuletniej na korzyść Karola i pod koniec panowania Karola odzyskała prawie wszystkie terytoria oddane Anglikom w 1360 roku. Ponadto marynarce francuskiej, dowodzonej przez Jeana de Vienne, udało się zaatakować angielskie Wybrzeże po raz pierwszy od początku wojny stuletniej.

Karol V zmarł w 1380 roku. Jego następcą został jego syn Karol VI szalony, którego fatalne rządy pozwoliły Anglikom odzyskać kontrolę nad dużą częścią Francji.

Wczesne życie

Karol urodził się w Château de Vincennes pod Paryżem, jako syn księcia Jana i księżniczki Francji Bonne. W 1350 zmarł jego dziadek król Filip VI, a jego ojciec wstąpił na tron jako Jan II. Karol został wówczas delfinem Francji. Był pierwszym francuskim spadkobiercą, który użył tytułu, który został nazwany dla regionu Delfiny, nabytego przez dziadka Karola, Filipa VI, i nadanego mu do panowania w 1349 roku. Przyszły król był bardzo inteligentny, ale fizycznie słaby, z bladą skórą i cienkim, nieproporcjonalnym ciałem. To wyraźnie kontrastowało z jego ojcem, który był wysoki, silny i o piaszczystych włosach.

regencja i powstanie trzeciego stanu

król Jan był dzielnym wojownikiem, ale biednym władcą, który wyobcował swoją szlachtę poprzez arbitralną Sprawiedliwość i wyniesienie towarzyszy uważanych za niegodnych. Po trzyletniej przerwie Wojna Stuletnia z Anglią wznowiła się w 1355 roku, gdy Edward, Czarny Książę, dowodził armią angielsko-Gaskońską w gwałtownym najeździe na południowo-zachodnią Francję. Po sprawdzeniu Angielskiej inwazji na Normandię, Jan poprowadził armię liczącą około 16 000 ludzi na południe, przekraczając Loarę we wrześniu 1356 roku w celu oskrzydlenia 8 000 żołnierzy księcia pod Poitiers. Odrzucając rady od jednego kapitana, aby otoczyć i zagłodzić księcia, taktyka Edwarda obawiała się, John zaatakował silną pozycję wroga. W późniejszej bitwie pod Maupertuis (Poitiers) angielscy łucznicy unicestwili francuską kawalerię, a Jan został pojmany. Karol dowodził batalionem w Poitiers, który wycofał się na początku walki; nie jest jasne, czy rozkaz pochodził od Jana (jak później twierdził), czy też sam Karol nakazał wycofanie się.

wynik bitwy pozostawił wielu rozgoryczonych szlachtą. Popularna opinia oskarżyła szlachtę o zdradę króla, ale Karol i jego bracia uniknęli winy i został przyjęty z honorem po powrocie do Paryża. Delfin wezwał w październiku generała do szukania pieniędzy na obronę kraju. Wściekli na to, co postrzegali jako słabe zarządzanie, wielu z nich zebrało się w ciało kierowane przez Etienne Marcela, Rektora kupców (tytuł mniej więcej odpowiednika dzisiejszego burmistrza Paryża). Marcel zażądał odwołania siedmiu królewskich Ministrów, ich zastąpienia przez Radę złożoną z 28 szlachty, duchowieństwa i mieszczaństwa oraz uwolnienia Karola złego, króla Nawarry, czołowego normańskiego szlachcica z roszczeniem o tron Francuski, który został uwięziony przez Jana za zamordowanie jego konstabla. Delfin odmówił żądań, zdymisjonował Stany Generalne i opuścił Paryż.

rozpoczął się konkurs testamentowy. Próbując zebrać pieniądze, Karol próbował zdewaluować walutę; Marcel nakazał strajki, a Delfin został zmuszony do anulowania swoich planów i odzyskania posiadłości w lutym 1357. Trzecia Posiadłość przedstawiała delfina z wielkim zarządzeniem, listą artykułów 61, które dałyby generałowi posiadłości prawo do zatwierdzania wszystkich przyszłych podatków, gromadzenia się z własnej woli i wybierania Rady 36 (Z 12 członkami z każdej posiadłości), aby doradzać królowi. Karol ostatecznie podpisał zarządzenie, ale jego zdymisjonowani radni przekazali wiadomość o dokumencie królowi Janowi, uwięzionemu w Bordeaux. Król zrzekł się ordynacji, zanim został zabrany do Anglii przez Księcia Edwarda.

Karol dokonał Królewskiego postępu w kraju tego lata, zdobywając poparcie prowincji i odzyskując Paryż. Tymczasem Marcel zwerbował Karola z Nawarry, który twierdził, że jego roszczenia do tronu Francji są co najmniej tak dobre, jak roszczenia króla Anglii Edwarda III, który użył jego roszczeń jako pretekstu do rozpoczęcia wojny stuletniej.

Marcel wykorzystał zabójstwo obywatela szukającego schronienia w Paryżu, aby dokonać ataku w pobliżu Delfina. Przywołując grupę handlarzy, Rektor maszerował na czele 3-tysięcznej armii, wszedł do Pałacu Królewskiego i kazał tłumowi zamordować na jego oczach dwóch marszałków Delfina. Karol, przerażony, chwilowo spacyfikował tłum, ale odesłał rodzinę i opuścił stolicę tak szybko, jak tylko mógł. Akcja Marcela zniszczyła poparcie dla trzeciego majątku wśród szlachty, a późniejsze poparcie Żakierskiego podważyło jego poparcie ze strony miast. Został zamordowany przez tłum 31 lipca 1358 roku. Karol zdołał odzyskać Paryż w następnym miesiącu. Później wydał ogólną amnestię dla wszystkich, z wyjątkiem bliskich współpracowników Marcela.

traktat w Brétigny

pojmanie Jana dało Anglikom przewagę w negocjacjach pokojowych po bitwie pod Poitiers. Król podpisał w 1359 roku traktat, który oddałby Anglii większość zachodniej Francji i nałożył na kraj okup w wysokości 4 milionów écus. Delfin (poparty przez swoich radnych i generałów) odrzucił traktat, a król Edward wykorzystał to jako pretekst do inwazji na Francję jeszcze tego samego roku. Edward dotarł do Reims w grudniu i Paryża w marcu, ale Karol, ufając w poprawę obrony miejskiej, zabronił swoim żołnierzom bezpośredniej konfrontacji z Anglikami. Karol polegał na ulepszonych fortyfikacjach zbudowanych w Paryżu przez Marcela, a później odbudował lewobrzeżny MUR (Rive gauche) i zbudował nowy mur na prawym brzegu (Rive droite), który rozciągał się do nowej fortyfikacji zwanej Bastylą.

Edward splądrował i najechał wieś, ale nie mógł doprowadzić Francuzów do decydującej bitwy, więc ostatecznie zgodził się zmniejszyć swoje warunki. Ta niekonfliktowa strategia okazała się niezwykle korzystna dla Francji za panowania Karola.

traktat w Brétigny, podpisany 8 maja 1360 roku, przekazał jedną trzecią zachodniej Francji (głównie w Akwitanii i Gaskonii) Anglikom i obniżył okup Królewski do 3 milionów écus. Król Jan został zwolniony w październiku następnego roku. Jego drugi syn, Ludwik I Andegaweński, zajął jego miejsce jako zakładnik.

chociaż jego ojciec odzyskał wolność, Karol niemal w tym samym czasie przeżył wielką osobistą tragedię. Jego trzyletnia córka Joanna i Infantka Bonne zmarły w ciągu dwóch miesięcy od siebie pod koniec 1360 roku; na ich podwójnym pogrzebie Delfin był ” tak smutny, jak nigdy dotąd.”Sam Charles był ciężko chory, z wypadającymi włosami i paznokciami; niektórzy sugerują, że objawy to zatrucie arszenikiem.

Jan okazał się równie nieskuteczny w rządzeniu po powrocie do Francji, jak przed pojmaniem. Gdy Ludwik Andegaweński uciekł z angielskiej niewoli, Jan ogłosił, że nie ma innego wyjścia, jak wrócić do niewoli. Przybył do Londynu w styczniu 1364, zachorował i zmarł w kwietniu następnego roku.

król Francji

Karol został koronowany na króla Francji w 1364 roku w katedrze w Reims. Nowy król był bardzo inteligentny, ale z zamkniętymi ustami i skryty, z ostrymi oczami, długim nosem i bladym, ciężkim zachowaniem. Cierpiał na podagrę w prawej ręce i ropień w lewej ręce, prawdopodobnie efekt uboczny próby otrucia w 1359 roku. Lekarze byli w stanie wyleczyć ranę, ale powiedzieli mu, że jeśli kiedykolwiek wyschnie, umrze w ciągu 15 dni. „Nic dziwnego,” powiedziała historyk Barbara Tuchman, ” Król żył w poczuciu pilności.”Jego sposób postępowania mógł ukryć bardziej emocjonalną stronę; jego małżeństwo z Joanną Burbon było uważane za bardzo silne i nie próbował ukryć swojego żalu na jej pogrzebie ani na pogrzebach swoich dzieci, z których pięcioro zmarło przed nim.

jego panowanie zdominowała wojna z Anglikami i dwa poważne problemy: odzyskanie terytoriów oddanych pod Brétigny i uwolnienie ziemi Tard-Venus( po francusku „spóźnionych”), firm najemnych, które po podpisaniu traktatu zamieniły się w rabunki i grabieże. Realizując te cele, Karol zwrócił się do małoletniego szlachcica z Bretanii o imieniu Bertrand du Guesclin. Nazywany” czarnym psem Brocéliande”, Du Guesclin walczył z Anglikami podczas wojny o sukcesję Bretońską i był ekspertem w wojnie partyzanckiej. Du Guesclin pokonał także Karola II Nawarry w bitwie pod Cocherel w 1364 roku i wyeliminował zagrożenie dla Paryża.

aby wywabić Tard-Venus z Francji, Karol najpierw wynajął ich do próby krucjaty na Węgry, ale ich reputacja za rozbójnictwo wyprzedziła ich, a obywatele Strasburga odmówili przepuszczenia ich przez Ren podczas podróży. Następnie Karol wysłał kompanie najemników (pod dowództwem du Guesclina) do walki w wojnie domowej między królem Piotrem okrutnym a jego nieślubnym przyrodnim bratem Henrykiem. Piotr miał poparcie Anglików, podczas gdy Henryk był wspierany przez Francuzów.

Du Guesclin i jego ludzie byli w stanie wypędzić Piotra z Kastylii w 1365 roku po zdobyciu twierdz Magallon i Briviesca oraz Stolicy Burgos. Jednak Czarny Książę, pełniący obecnie funkcję wicekróla ojca w południowo-zachodniej Francji, zajął się sprawą Piotra. W bitwie pod Nájerą w kwietniu 1367 Anglicy pokonali armię Henryka. Du Guesclin został schwytany po pamiętnym oporze i splądrowany przez Karola V, który uważał go za bezcennego. Czarny Książę, dotknięty czerwonką, wkrótce wycofał swoje poparcie ze strony Piotra. Podczas odwrotu armia angielska ciężko ucierpiała. Podczas kampanii Castillan zginęło czterech angielskich żołnierzy z pięciu. W 1369 roku du Guesclin ponowił atak na Piotra, pokonując go w decydującej bitwie pod Montiel. Henryk zadźgał pojmanego Piotra na śmierć w namiocie du Guesclina, tym samym zdobywając TRON Kastylii. Bertrand został księciem Moliny, a Sojusz francusko-kastylijski został przypieczętowany. Karol V mógł teraz wznowić wojnę przeciwko Anglii na sprzyjających warunkach.

wojna wznawia się

po kampanii Castillan, Czarny Książę był nieważny i mocno zadłużony. Jego rządy w Gaskonii stawały się coraz bardziej autokratyczne. Szlachta z Gaskonii zwróciła się do Karola o pomoc, a gdy Czarny Książę odmówił odpowiedzi na wezwanie do Paryża, Karol uznał go za nielojalnego i wypowiedział wojnę w maju 1369 roku. Z prawnego punktu widzenia Karol miał do tego wszelkie prawo; nigdy nie doszło do zrzeczenia się przez Karola suwerenności i dlatego Gaskonia nadal była prawnie w posiadaniu Króla.

zamiast dążyć do wielkiej bitwy, jak uczynili to jego poprzednicy, Karol wybrał strategię wyniszczenia, rozprzestrzeniając walkę w każdym możliwym punkcie. Flota francuska i Kastylijska zniszczyły flotę angielską pod La Rochelle w 1372 roku. Następnie du Guesclin rozpoczął niszczycielskie naloty na wybrzeża Anglii, odwety morskie na angielskie chevauchées. Bertrand du Guesclin, mianowany Konstablem Francji w 1370 roku, odparł główną ofensywę angielską w północnej Francji niepokojącą kombinacją najazdów, oblężeń i bitew. Pokonał Roberta Knollesa w bitwie pod Pontvallain.

większość głównych przywódców angielskich zginęła w ciągu kilku miesięcy, A Czarny Książę uciekł do Anglii, gdzie zmarł w 1376 roku. W 1374 Karol odzyskał całą Francję z wyjątkiem Calais i Akwitanii, skutecznie unieważniając Traktat w Brétigny.

schizma Papieska

w 1376 roku papież Grzegorz XI, obawiając się utraty państw papieskich, postanowił przenieść swój dwór z powrotem do Rzymu po prawie 70 latach pobytu w Awinionie. Karol, mając nadzieję na utrzymanie francuskich wpływów nad papiestwem, próbował przekonać papieża Grzegorza do pozostania we Francji, argumentując, że ” Rzym jest wszędzie tam, gdzie jest papież.”Gregory odmówił.

papież zmarł w marcu 1378. Kiedy kardynałowie zebrali się, aby wybrać następcę, tłum Rzymski, obawiający się, że Kolegium Kardynałów wybierze francuskiego papieża, który sprowadzi papiestwo z powrotem do Awinionu, otoczył Watykan i zażądał wyboru Rzymianina. 9 kwietnia kardynałowie wybrali na papieża Urbana VI Bartolomeo Prigamo, arcybiskupa Bari i rodowego rodaka. nowy papież szybko wyobcował swoich kardynałów, krytykując ich wady, ograniczając obszary, w których mogli otrzymywać dochody, a nawet podnosząc się, aby uderzyć jednego kardynała, zanim drugi go powstrzyma. Francuscy kardynałowie opuścili Rzym tego lata i uznali wybór Urbana za nieważny z powodu zastraszania tłumów (powód, który nie był wymieniany w czasie elekcji), a we wrześniu wybrali Kardynała Roberta z Genewy na papieża Klemensa VII.

francuscy kardynałowie szybko ruszyli, aby uzyskać poparcie Karola. Wydział Teologiczny Uniwersytetu Paryskiego poradził Karolowi, aby nie podejmował pochopnej decyzji, ale w listopadzie uznał Klemensa za Papieża i zakazał posłuszeństwa Urbanowi. Poparcie Karola pozwoliło Klemensowi przetrwać jako papieżowi i doprowadziło do schizmy Papieskiej, która podzieliłaby Europę na prawie 40 lat.

śmierć

ostatnie lata życia Karola spędził w konsolidacji Normandii (i neutralizacji Karola z Nawarry). Bezskutecznie trwały negocjacje pokojowe z Anglikami. Podatki, które pobierał, aby wesprzeć swoje wojny z Anglikami, wywołały głębokie niezadowolenie wśród klas robotniczych.

ropień na lewym ramieniu króla wyschł na początku września 1380 roku i Karol szykował się na śmierć. Na łożu śmierci, być może obawiając się o swoją duszę, Karol ogłosił zniesienie podatku paleniskowego, będącego podstawą finansów rządu. Zarządzenie byłoby niemożliwe do wykonania, ale jego warunki były znane, a odmowa rządu, aby obniżyć którykolwiek z pozostałych podatków na ludzi, wywołała rewoltę Maillotina w 1381 roku.

król zmarł 16 września 1380 roku, a jego następcą został jego 12-letni syn, Karol VI. został pochowany w Bazylice Saint-Denis w mieście Saint-Denis, około pięć mil na północ od Paryża.

reputacja Karola miała ogromne znaczenie dla potomności, zwłaszcza, że jego koncepcja zarządzania była taka, że dworzanie chcieli, aby jego następcy mogli podążać. Biografia Christine de Pizan, zamówiona przez Filipa śmiałego, księcia Burgundii w 1404 roku, jest źródłem większości intymnych szczegółów życia króla, o których wiemy, ale także stanowi moralny przykład dla jego następców. W dużej mierze czerpie z prac Nicole Oresme (która przetłumaczyła na język francuski dzieła moralne Arystotelesa) i Gilesa z Rzymu. Philippe de Mézières w swoim alegorycznym „Songe du Vieil Pèlerin” próbuje przekonać delfina (późniejszego króla Karola VI), aby poszedł za przykładem swojego mądrego ojca, zwłaszcza w pobożności, ale także do dążenia do reformowania gorliwości we wszystkich rozważaniach politycznych.

wielkie znaczenie dla programu kulturalnego Karola V miała jego obszerna biblioteka, mieszcząca się w rozbudowanym Luwrze i szczegółowo opisana przez dziewiętnastowiecznego francuskiego historyka Leopolda Delisle ’ a. Zawierający ponad 1200 tomów był symbolem autorytetu i wspaniałości osoby królewskiej, ale także jego troski o rząd dla dobra wspólnego. Karol chętnie zbierał kopie dzieł w języku francuskim, aby jego doradcy mieli do nich dostęp. Być może najbardziej znaczącymi pracami zleconymi dla biblioteki były prace Nicole Oresme, która po raz pierwszy przetłumaczyła Politykę, etykę i ekonomię Arystotelesa na wymowny język francuski (wcześniej podjęto próbę opracowania polityki, ale rękopis zaginął). Jeśli polityka i Ekonomia służyły jako podręcznik dla rządu, to etyka doradzała królowi, jak być dobrym człowiekiem.

Inne ważne prace zamówione dla Biblioteki Królewskiej to anonimowy traktat prawniczy „Songe du vergier”, w znacznym stopniu inspirowany debatami prawników Filipa IV z Bonifacym VIII, przekłady Raola de Preslesa, w tym miasto Boże św. Augustyna, i Grandes Chroniques de France zredagowane w 1377 roku, aby podkreślić wasalstwo Edwarda III.

królowanie Karola kładło duży nacisk zarówno na ceremonię królewską, jak i naukową teorię polityczną, a dla współczesnych i potomnych jego styl życia od razu ucieleśniał refleksyjne życie doradzane przez Arystotelesa i model francuskiego królestwa wywodzący się z St.Louis, Karola Wielkiego i Clovis, który zilustrował w swojej Księdze koronacyjnej z 1364 roku, obecnie w Bibliotece Brytyjskiej.

Karol V był również królem budowniczym i stworzył lub przebudował kilka znaczących budynków w stylu końca XIV wieku, w tym Bastylię, Château du Louvre, Château de Vincennes i Château de Saint-Germain-en-Laye, które były powszechnie kopiowane przez ówczesną szlachtę.

chociaż był pod wieloma względami typowym średniowiecznym królem, Karol V był chwalony przez historyków za jego pragmatyzm, który doprowadził do odzyskania terytoriów utraconych pod Brétigny.

jego sukcesy okazały się jednak efemeryczne. Bracia Karola, którzy zdominowali Radę Regencyjną, która rządziła w imieniu króla do 1388 roku, pokłócili się między sobą i podzielili rząd. Tymczasem Karol VI wolał turnieje od obowiązków królewskich, a jego zejście do szaleństwa w 1392 przywróciło jego wujom władzę. W 1419 roku kraj został podzielony między frakcje Armagnac i burgundzkie, a Henryk V podbijał północną część Francji. Ciężko wywalczone zwycięstwa Karola V zostały utracone przez powagę jego następców.

przodkowie Karola V z Francji

16. Filip III Francuski 8. Karol Walezjusz 17. Izabela Aragońska 4. Filip VI z Francji 18. Karol II Neapol 9. Marguerite of Anjou and Maine 19. Maria Arpad z Węgier 2. Jan II Francuski 20. Hugh IV, Książę Burgundii 10. Robert II, książę Burgundii 21. Yolande z Dreux 5. Joanna Kulawa 22. Ludwik IX Francuski 11. Agnieszka Francuska, Księżna Burgundii 23. Marguerite z Prowansji 1. Karol V Francuski 24. Henryk VI Luksemburski 12. Henryk VII, cesarz Świętego cesarstwa Rzymskiego 25. Beatrice d ’ Avennes 6. Jan i Czech 26. Jan I, Książę Brabancji 13. Małgorzata z Brabancji 27. Małgorzata Flandryjska 3. Bonne z Czech 28. Ottokar II Czeski 14. Wacław II Czeski 29. Kunigunda Slawońska 7. Elisabeth of Bohemia (1292-1330) 31. Rudolf i z Niemiec 15. Judyta Habsburg 32. Gertruda z Hohenburga

małżeństwo i sprawa

• 8 kwietnia 1350 do Joanny Burbon (3 lutego 1338 – 4 lutego 1378);:
  1. Joanna (Jeanne) z Francji (wrzesień 1357 – 21 października 1360), pochowana w Opactwie Saint-Antoine-des-Champs, Francja)
  2. Jan z Francji (1359-1364)
  3. Bonne z Francji (1360 – 7 grudnia 1360, Paryż, Francja), pochowana obok swojej siostry, Jeanne
  4. Jan (Jean), Delfin Francji (Vincennes, 7 czerwca 1366 – 21 grudnia 1366)
  5. Karol VI Francji, Delfin Francji (3 grudnia 1368 – 22 października 1422)
  6. Maria (Marie), Księżniczka Francji (Paryż, 27 lutego 1370 – Czerwiec 1377, Paryż)
  7. Ludwik Walezjusz, książę Orleanu (13 1372 – 23 listopada 1407)
  8. Izabela (Isabelle), Księżniczka Francji (Paryż, 24 lipca 1373 – 13 lutego 1377, Paryż)
  9. Katarzyna, Księżniczka Francji (Paryż, 4 lutego 1378-listopad 1388, pochowana w Abbaye De Maubuisson, Francja), m. Jan z Berry, Hrabia Montpensier (syn Jana, księcia Berry)

mówi się, że miał z Biette de Casinel bękarta: Jeana de Montaigu (lub Montague) (1363-1409)

Źródła

w Wikimedia Commons znajdują się media związane z Karolem V z Francji.

• Christine de Pisan, Księga faktów i dobrych obyczajów mędrca Roya Charlesa V
• Delille, Leopold, studium księgarni Karola V, króla Francji, 1337-1380, Campion, Paryż.
• Philippe de Maiziere, sen Starego Pielgrzyma
• Otran, Francoise, Charles V Le Sage, Fayard, Paryż, Paryż. 1994.
• Caselle, Raymond, społeczeństwo polityczne, szlachta i korona pod rządami Jeana Le Bona i Charlesa V, Księgarnia Droz, Szwajcaria.
• Delachenal, Roland, Charles V, Picard, Paryż, 1909.
• Henneman, John Bell, Olivier de Clisson and Political Society in France Under Charles V and Charles VI, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1996.
• Henneman, John Bell, Royal taxation in Fourteenth Century France, the Development of War Financing 1322-1356, Princeton University Press, Princeton, 1971.
• Quillet, Jeannine, Charles V, Le Roi lettré, Librairie académique Perrin, Paris, 2002.
• Tuchman, Barbara, a Distant Mirror: The Calamitous 14th Century, Ballantine Books, New York, 1978.

Karol V z Francji kadet z dynastii Kapetyngów urodzony: 21 stycznia 1338 zmarli: 16 września 1380
tytuły Królewskie
poprzedzony przez Jana II	króla Francji 8 kwietnia 1364 – 16 września 1380	następcą Karola VI
wakat domena Królewska Tytuł ostatni w posiadaniu Jana i	księcia Normandii 1355 – 8 kwietnia 1364	wakat połączone w koronę tytuł następny w posiadaniu Karola II
Humbert II	Delfin z Wiednia 22 sierpnia 1350 – 7 czerwca 1366	Jan III
poprzedzony Janem III	delfinem z Wiednia 21 grudnia 1366-3 grudnia 1368	następcą Karola II

ta strona korzysta z treści na licencji Creative Commons z Wikipedii (zobacz autorów).